Eclatant

In het RTL4-programma De Jongens Tegen De Meisjes krijgen presentator en improvisator Tijl Beckand en zijn team de vraag wie betere leiders zijn, mannen of vrouwen. Het team antwoordt luidkeels “vrouwen”, maar Beckand zegt dat er in de geschiedenis veel mannelijke leiders zijn geweest, zoals Stalin en Hitler, maar dat dit ‘geen eclatant succes’ was. Wát voor succes?

Beckand was vast even vergeten dat hij niet het publiek van De Tiende Van Tijl (zijn programma over klassieke muziek) voor zich had, maar het prime time amusementspubliek van RTL. In dat opzicht was het wellicht duidelijker geweest als Beckand had gezegd dat hij een ‘heel erg groot’ succes bedoelde. Dat is namelijk wat eclatant betekent volgens Woorden.org.

Het woord heeft meerdere synoniemen die meer gangbaar zijn dan eclatant zelf, volgens Woorden.org namelijk ‘daverend’ en ‘schitterend’. Woorden-boek.nl en Synoniemen.net noemen daarnaast ‘daverend’, ‘geweldig’, ‘groots’ en ‘opzienbarend’. Van Dale vermeldt alleen ‘schitterend’ en ‘daverend’ als betekenis.

Eclatant past goed bij het muziekprogramma De Tiende Van Tijl, aangezien Mijnwoordenboek.nl naast van ‘verbluffend’, ook melding maakt van de synoniemen ‘inslaand’, ‘klinkend’ en ‘luisterrijk’.

Wie vindt dat eclatant nogal Frans klinkt, heeft helemaal gelijk. Hoewel het woord volgens de Etymologiebank al sinds de achttiende eeuw wordt gebruikt binnen de Nederlandse taal (ook als werkwoord; ‘eclatteren’, dat ‘uitblinken’ en ‘uitschijnen’ betekent), vindt het zijn oorsprong in het Frans. De Fransen kennen namelijk het bijvoeglijke naamwoord ‘éclatant’ dat ‘schitterend’, ‘stralend’, ‘glansrijk’, ‘opmerkelijk’ en ‘opvallend’ betekent. Wanneer het woord muziek beschrijft, kent het de betekenissen ‘schallend’ en ‘schel’.

De Fransen hebben ook een werkwoord dat bij het bijvoeglijke naamwoord hoort, namelijk ‘éclater’ (onder andere ‘uitbreken’, ‘losbarsten’ en ‘ontploffen’). Meer kan de Etymologiebank niet met zekerheid zeggen over de herkomst van het woord, behalve dat het Franse ‘éclatant’ afkomstig is van het Middelfranse ‘esclatant’ dat ‘schitterend’ en ‘opzienbarend’ betekende.

Volgens de Etymologiebank wordt ‘eclatant’ nog maar zelden gebruikt in het Nederlands, behalve als het gaat om vaste verbindingen als een ‘eclatante overwinning’. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de meeste hits op Google artikelen over eclatante zeges van voetbalclubs betreffen. Dat Tijl Beckand het woord heeft afgestoft en voor een miljoenenpubliek heeft gebruikt in een context die niet met sport te maken heeft, is dan ook een eclatante overwinning voor het woord.