Entameren

In de wetenschap is een af en toe gehoorde formulering dat een bepaald onderzoek door een stichting geëntameerd is. Geënta-wat? Het woord blijkt geschikt als middel om met taalgebruik te imponeren. Dat deed advocaat Mohammed Enait volgens het Reformatorisch Dagblad tijdens een rechtszaak in 2009:

„Vindt u het goed dat ik entameer?” zo onderbreekt Enait.

De rechter kijkt ietwat verbouwereerd op. „Dat u wat?”

„Dat ik entameer.”

Het lijkt erop dat de rechter een gokje neemt; met een klein lachje geeft hij er zijn toestemming voor. Hij heeft goed gegokt. De Rotterdamse advocaat bedoelde slechts zijn betoog weer op te pakken.

En dat is inderdaad wat hij bedoelde. Het Nederlandse werkwoord ‘entameren’ is namelijk afkomstig van het Franse werkwoord ‘entamer’ (aansnijden, beginnen), dat op zijn beurt volgens de Etymologiebank komt van de middeleeuws Latijnse samenstelling ‘intaminare’ (aantasten, beginnen). In het Nederlands betekent het woord volgens Woorden.org ‘aanvangen’, ‘aanvatten’, ‘beginnen met’ (in de zin van een onderhandeling) en ‘aanknopen’ (in de zin van een gesprek dat je begint). Daarnaast noemt de website het synoniem ‘opstarten’ en de meer figuurlijke betekenis ‘aansnijden’, iets wat in het Nederlands ook met een onderwerp gebeurt en betekent dat dit ter sprake wordt gebracht.

Uit het puzzelwoordenboek van MijnWoordenboek.nl blijkt dat het woord tal van synoniemen kent die veel bekender en gangbaarder zijn dan ‘entameren’ zelf, zoals ‘opwerpen’, ‘opperen’, ‘aankaarten’, ‘aanvoeren’, ‘aanzwengelen’, ‘aanbreken’ en ‘iets ter hand nemen’. Wie op Synoniemen gaat kijken, vindt dezelfde synoniemen terug, aangevuld met ‘in behandeling nemen’. De Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren noemt daarnaast ‘openingen doen’ als betekenis, bijvoorbeeld in de zin van onderhandelingen.

Hoe kun je entameren op een correcte manier gebruiken? Het werkwoord is zwak, bedrijvend en wordt als volgt vervoegd:

• ik entameer
• ik entameerde
• ik heb geëntameerd

Hoewel een gebiedende wijs mogelijk is, is dat in het geval van ‘entameer!’ qua betekenis toch een beetje vreemd. Volgens Woorden.org zijn de volgende manieren om ‘entameren’ te gebruiken minder vreemd:

• een publiek debat entameren
• nieuwe activiteiten entameren

Volgens de website van het Lorentz Center kun je ook spreken van het entameren van workshops. Daarnaast wordt in een rapport van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen gesproken over het entameren van discussies en zoals hierboven gezegd kun je ook zeggen dat een onderzoek wordt geëntameerd. Bernard van Praag en Pauline van de Ven die twaalf jaar geleden voor Trouw schreven, gebruikten het woord ook op deze manier. Het is weer eens iets anders dan ‘beginnen’.